سوآپ آزمایشگاهی (Laboratory swap) یکی از ابزارهایی است که در تمام آزمایشگاه‌های زیستی به خصوص آزمایشگاه‌های کشت میکروبی یافت می‌شود. سوآپ آزمایشگاهی، در واقع از یک چوب باریک و نسبتا بلند تشکیل شده که در یک سر خود دارای پنبه است که این پنبه باید استریل باشد. سوآپ آزمایشگاهی کاربردهای متفاوتی دارد، اما معمولا از آن‌ها برای کشت دادن نمونه‌های میکروبی بر روی محیط کشت استفاده می‌شود.
سوآپ‌های آزمایشگاهی از جمله وسایل یک بار مصرف در آزمایشگاه‌ها به شمار می‌آیند و درست مانند گوش پاک کن بعد از یک بار استفاده باید دور انداخته شوند و دیگر قابل استفاده نیستند، زیرا اغلب این سوآپ‌ها دارای پنبه‌های استریل هستند. برخی از سوآپ‌ها در بازار وجود دارند که قابل اتوکلاو هستند و می‌توان از آن‌ها در دفعات مختلف استفاده کرد. سوآپ‌های آزمایشگاهی معمولا به صورت بسته‌های چندتایی در بازار وجود دارند و به فروش می‌رسند و از این رو باید در هنگام استفاده از سوآپ‌های یک بسته، به گونه‌ای عمل کرد که سایر سوآپ‌ها استریل بمانند، بدین منظور باید از دستکش برای برداشتن هر سوآپ از بسته آن استفاده کرد. برخی از سوآپ‌ها که برای کارهای دقیق مورد استفاده قرار می‌گیرند، اغلب دارای بسته‌بندی تکی هستند.
ویژگی‌های فیزیکی سوآپ آزمایشگاهی
سوآپ‌های آزمایشگاهی چوبی اغلب از چوب درخت غان ساخته می‌شوند و معمولا طولی برابر با ۱۵ سانتی‌متر و قطری در حدود ۲٫۵ میلی‌متر دارند. برخی از سوآپ‌ها می‌توانند از ترکیبات دیگری ساخته شده باشند به عنوان مثال سوآپ‌هایی هستند که جنس بدنه آن‌ها فلزی است یا از جنس پلی استر یا آلومینیوم ساخته شده‌اند که به برخی آن‌ها سوآپ‌های داکرون می‌گویند. سوآپ‌های داکرون که اغلب برای نمونه‌برداری‌های پرشکی مورد استفاده قرار می‌گیرند، دارای لوله‌های استریل هستند که پس از نمونهبرداری سوآپ در آن قرار می‌گیرد.
سوآپ‌های ریون، به جای پنبه در انتهای خود دارای الیاف ریون هستند که بسیار نرم و جاذب است و در جذب و انتقال نمونه به آن آسیبی نمی‌رساند و با استفاده از آن‌ها تغییری در نمونه ایجاد نمی‌شود. بدنه برخی از سوآپ‌ها با توجه به کاربردی که دارند ممکن است متفاوت باشد به عنوان مثال در سوآپ‌هایی که برای نمونهبرداری از لوله‌های ادراری مورد استفاده قرار می‌گیرند، اغلب بدنه سوآپ مستقیم است در حالی در مواردی که از سوآپ برای نمونهبرداری از حلق و مری انجام می‌شود، بدن سوآپ ممکن است خمیده باشد.
انواع سوآپ
سوآپ سر پنبه‌ای
اکثر سوآپ‌هایی که برای کشت میکروبی و برای نمونهبرداری از صحنه‌های جرم استفاده می‌شود، اغلب دارای سرهایی از جنس پنبه هستند. این نوع از سوآپ‌ها جذب بالایی دارند و بسیار مقرون به صرف هستند. اما کاربرد سوآپ‌های سر پنبه‌ای در فرایندهای استخراج DNA و PCR ممکن است، تداخل ایجاد کنند.
سوآپ ریونی
تقریباً مانند پنبه، ریون به طرز چشمگیری نرم و جاذب است و همچنین انتخاب اقتصادی مناسبی برای بسیاری از کاربردها در فعالیت‌هایی است که سواب پنبه‌ای مناسب نباشد.
ریون الیاف مصنوعی است که از خمیر چوب تولید می‌شود. االیاف ریون برای مجموعه زیادی از نمونه‌ها بسیار مناسب است. ریون در حالی که از مواد طبیعی تولید می‌شود، فرایند تولید آن باعث حذف هر عاملی می‌شود که می‌تواند به نمونه آسیب برساند یا در حمل و نقل نمونه و یا پردازش نمونه اختلال ایجاد کند.
نوک پلی استری
پلی استر یک فیبر مصنوعی است که از پلیمر ساخته شده است. فیبر پلی استر برای استفاده در جمع آوری نمونه ها در میکروبیولوژی و آزمون‌های PCR به کار می‌رود.
کاربرد اصلی سوآپ آزمایشگاهی
سوآپ‌های آزمایشگاهی، این ابزارهای ساده زمایشگاهی، کاربردهای فراوانی در آزمایشگاه‌های مختلف دارند که در اینجا به برخی از آن‌ها اشاره می‌شود:
در نمونه‌برداری‌های پزشکی که برای تشخیص نوع باکتری یا ویروس آلوده کننده انجام می‌گیرد، از سوآپ استفاده می‌شود. نمونه‌گیری و انتقال نمونه‌ها از طریق سوآپ کمک می‌کنند که نمونه‌های مورد نظر با فلور طبیعی بدن کمتر آلوده شوند، در واقع با استفاده از سوآپ می‌توان به طور دقیق‌تری پاتوژن‌ها و عوامل آلوده کننده را از بافت‌های انسانی جدا کرد، از این رو در پزشکی و آزمایشگاه‌های تشخیص طبی سوآپ‌ها ابزارهای پرکاربردی هستند.
به عنوان مثال برای نمونهبرداری از بخش‌های مختلف بدن نظیر نمونهبرداری از بافت‌های بیمار حلق، بینی، گوش، دهان، چشم، راست روده یا رکتوم یا بررسی عفونت‌های ایجاد شده بر روی زخم‌ها می‌توان از سوآپ‌های پزشکی استفاده کرد. در کاربردهای پزشکی حتما باید از سوآپ‌هایی که دارای پنبه استریل هستند، استفاده شود. پس از نمونه برداری با سوآپ‌ها ، بلاقاصله آن‌ها باید در لوله استریل مخصوص هر سوآپ قرار گیرند تا از ایجاد هر گونه آلودگی در آن‌ها جلوگیری شود.
در برخی از لوله‌های محافظ سوآپ محیط کشت قرار دارد که اغلب برای کشت برخی از باکتری‌های بی‌هوازی مورد استفاده قرار می‌گیرد. در حالی که برای کشت باکتری‌هایی که به محیط کشت هوازی و ویژه‌ای نیاز دارند، باید نمونه‌ها همراه سوآپ به محیط کشت انتقال داده شود و در تمام این مراحل حفظ شرایط برای آلوده نشدن نمونه‌های موجود در سوآپ اهمیت ویژه‌ای دارد.
یکی دیگر از کاربردهای سوآپ‌ها استفاده از آن‌ها برای پخش کردن نمونه‌های باکتریایی بر روی محیط کشت جامد است. سوآپ‌ها در مواردی که میزان باکتری انتقالی مهم نباشد، کاربرد دارد و زمانی که مقدار باکتری اهمیت داشته باشد، معمولا استفاده از سوآپ گزینه مناسبی نیست.