سرسمپلر یا تیپ یکی از ابزارهای آزمایشگاهی است که از پلاستیک (پلیمر پلی‌پرولین) ساخته می‌شود. سمپلرها جایگاهی برای نصب سرسمپلر دارند که این قطعه پلاستیکی در آن جای می‌گیرد و نمونه از طریق سرسمپلر برداشته و منتقل می‌شود.

سرسمپلر چیست؟

سمپلرها یکی از مهم‌ترین ابزارهای آزمایشگاهی برای انتقال محلول‌ها و نمونه‌ها به شمار می‌آیند. سمپلر با کمک قطعات پلاستیکی به نام سرسمپلر یا تیپ (Tip) می‌توانند حجم‌های معینی از نمونه را جابجا کنند. تیپ‌ها در واقع بخش مهمی از سمپلرها هستند که بدون آن‌ها، سمپلرها نمی‌توانند نمونه‌ها را جابجا کنند. در واقع سرسمپلرها یک سیستم نمونه‌برداری قابل اعتماد و دقیق ایجاد می‌کنند.

سرسمپلر‌ها قطعاتی از جنس پلاستیک هستند که در جابجایی (برداشت و تخلیه نمونه‌ها) در سمپلرها مورد استفاده قرار می‌گیرند.
سرسمپلرها معمولا استریل هستند و برخی از آن‌ها که در بسته‌بندی‌های عمده به فروش می‌رسند که قبل از استفاده باید اتوکلاو شده تا برای انجام فعالیت‌های حساس و دقیق آزمایشگاهی آماده شوند. سرسمپلرها به صورت یک بار مصرف هستند و بعد ار هر بار استفاده دور انداخته می‌شوند به همین دلیل یکی از پرمصرف‌ترین وسایل آزمایشگاهی به شمار می‌آیند.

نحوه کار با سرسمپلر

عملکرد سرسمپلر بدین صورت است که ابتدا باید سرسمپلر را متناسب با نوع سمپلر و حجم مورد نظر انتخاب کنیم و در قسمت نوک سمپلر یا جایگاه قرارگیری تیپ آن را محکم کنیم. پس از این مرحله می‌توان با فشردن پیستون سمپلر تا مرحله یک آن، سرسمپلر را وارد نمونه کرد و سپس به آرامی پیستون را رها کنیم تا نمونه وارد تیپ شود. در حین پر شدن تیپ از محلول نمونه باید دقت کرد که هیچ گونه حبابی در سرسمپلر ایجاد نشود، زیرا وجود حباب باعث ایجاد خطا در مقدار نمونه‌برداری می‌شود.

پس از برداشتن نمونه برای تخلیه آن، سرسمپلر را به سطح دیواره داخلی ظرف مورد نظر می‌چسبانیم و همزمان پیستون سمپلر را فشار می‌دهیم. این بار فشار باید تا مرحله دوم پیستون انجام گیرد تا اطمینان حاصل شود که تمام نمونه درون سمپلر تخلیه شده است.
پس از اتمام نمونه برداری با استفاده از دکمه خارج کننده سمپلر (Tip Ejector) سرسمپلر را از سمپلر جدا می‌کنیم.

انواع سرسمپلر

همان طور که سمپلرها انواع مختلف دارند، متناسب با آن‌ها سرسمپلرها نیز در گونه‌های متفاوتی به بازار عرضه می‌شوند. در انتخاب سرسمپلر برای سمپلرها باید دقت کرد زیرا در صورتی که تیپ متناسب با سمپلر انتخاب نشود ممکن است به سمپلر آسیب برسد و از طول عمر این وسیله کاسته شود، همچنین دقت و صحت اندازه‌گیری نمونه‌برداری دچار خطا می‌شود.

سرسمپلرها با توجه به حجم‌هایی که می‌توانند جابجا کنند، به انواع مختلفی تقسیم‌بندی می‌شوند.
از این رو، سرسمپلرها متناسب با نوع سمپلر و حجمی که جابجا می‌کنند، به چند دسته تقسیم می‌شوند. این تقسیم‌بندی به صورت قراردادی با رنگ‌های مجزا قابل تشخیص است:

1- در سمپلرهایی با قابلیت حجم‌های کم (۱۰- ۰٫۵) میکرولیتر از سرسمپلرهای کریستالی (سفید و شفاف) استفاده می‌شود. این نوع سرسمپلرها معمولا در فعالیت‌های دقیق مولکولی کاریرد دارند.
2- تیپ‌های زرد رنگ برای سمپلرهای ۲۰-۲ و ۲۰۰-۲۰ میکرولیتر مورد استفاده قرار می‌گیرند.
3- برای سمپلرهایی که حجم‌های بالا مانند مانند ۲۰۰ تا ۱۰۰۰ میکرولیتر را انتقال می‌دهند، از سرسمپلرهای آبی استفاده می‌شود.
3- تیپ‌های سفید رنگی نیز وجود دارند که در مواردی که نیاز به جابجایی حجم‌های خیلی بالا (۱۰۰۰ تا ۵۰۰۰ میکرولیتر) است، از آن‌ها استفاده می‌شود.
سرسمپلرها علاوه بر این که بر اساس حجمشان طبقه‌بندی می‌شوند، با توجه به نوع کاربردشان انواع متفاوتی دارند. به این ترتیب، تیپ‌ها در انواع غیراستریل، استریل و فیلتردار تقسیم‌بندی می‌شوند.

سرسمپلرهای غیراستریل

متداول ترین نوع سرسمپلرها، انواع غیراستریل آن‌ها محسوب می‌شوند. این نوع از سرسمپلرها معمولا در آزمایشگاه‌هایی که کارهای بسیار دقیق صورت نمی‌گیرد و یا زمان کافی برای پر کردن رک‌های سرسمپلر و اتوکلاو کردن آن‌ها وجود دارد، مورد استفاده قرار می‌گیرد. نکته دیگری که در مورد این سرسمپلرهای غیراستریل وجود دارد، این است که این سمپلرها به صورت عمده در بسته‌بندی‌هایی با تعداد بالا و با قیمت مناسب نسبت به سایر انواع سرسمپلر قابل تهیه هستند، بنابراین در آزمایشگاه‌های بزرگ با حجم کاری بالا، تهیه سرسمپلرهای غیر استریل در بسته‌بندی‌های عمده مقرون به صرفه است.

سرسمپلرهای استریل

در آزمایشگاه‌هایی که کارهای بسیار دقیقی انجام می‌گیرد، اغلب از سرسمپلرهای استریل بسته‌بندی شده داخل رک استفاده می‌شود. در این آزمایشگاه‌ها، معمولا سمپلرهای چند کاناله به کار می‌روند و به همین دلیل روزانه تیپ‌های بیشتری مصرف می‌شود و زمان لازم برای پر کردن رک‌های سرسمپلرها و اتوکلاو کردن‌ها وجود ندارد. بنابراین علیرغم هزینه بالا، بهترین گزینه برای این آزمایشگاه‌ها، استفاده از سرسمپلرهای استریل بسته‌بندی شده در رک است.

سرسمپلرهای استریل معمولا به صورت بسته‌بندی‌های موجود در رک‌ها ارائه می‌شوند.
سرسمپلرهای استریل اغلب به صورت DNase free و RNase free ( عاری از آنزیم‌های DNase و (RNase و عاری از هرگونه پیروژن تولید می‌شوند. به همین دلیل از این سرسمپلرها برای کار در کشت‌های سلولی که بسیار حساس به آلودگی هستند، ایده آل به شمار می‌آیند.

سرسمپلرهای فیلتردار

این تیپ‌ها دارای فیلتر در قسمت فوقانی (نزدیک محل اتصال به سمپلر) هستند. داشتن فیلتر احتمال آلودگی و وجود ذرات معلق و آئروسل را در کار با این سرسمپلرها به صفر می‌‌رساند. از این رو سرسمپلرهای فیلتردار برای فعالیت‌های آزمایشگاهی حساس به آلودگی مانند PCR و تست‌های پزشکی و پزشکی قانونی بسیار مناسب هستند.

از سوی دیگر این تیپ‌های فیلتردار برای استفاده دانشجویان و افرادی که تجربه کارهای آزمایشگاهی را ندارد، مفید واقع می‌شوند؛ زیرا این افراد معمولا به دلیل نداشتن مهارت در نمونه‌برداری به وسیله سمپلر، ممکن است در حین کار مقداری از نمونه در اثر مکش بیش از حد یا قرارگیری اشتباه سمپلر به داخل لوله سمپلر وارد شود که این امر دلیل بسیاری از آلودگی‌ها در کار با سمپلر به شمار می‌آیند. وجود فیلتر در این سرسمپلرها از ورود نمونه به داخل لوله سمپلر جلوگیری می‌کند و به این ترتیب احتمال آلودگی را کاهش می‌دهد.
با توجه به ویژگی‌ها و کاربردهای سرسمپلرهای مختلف که در این مطلب اشاره شد، انتخاب سرسمپلر مناسب برای افزایش دقت و صحت کارهای آزمایشگاهی و کاهش آلودگی‌ها از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.