سمپلر یک ابزار آزمایشگاهی رایج است که برای اندازه‌گیری و انتقال مایعات مورد استفاده قرار می‌گیرد. با توجه به هزینه بالای این ابزارهای مفید، برای ماندگاری بیشتر باید با نحوه صحیح استفاده از آن‌ها آشنا باشید. در این مطلب به معرفی و نحوه کارکرد سمپلرها می‌پردازیم.
سمپلر چیست؟
سمپلرها یکی از مهم‌ترین ابزارها در تمام بخش‌های آزمایشگاهی به شمار می‌آیند. نام دیگر سمپلرها، پیپت‌ها یا میکروپیپت‌ها است که برای انتقال مایعات در حجم‌های کم و دقیق مورد استفاده قرار می‌گیرند. سمپلرها انواع مختلفی دارند که هر یک می‌توانند مقادیر مشخصی از مایعات را جابجا کنند و برای اهداف متفاوتی به کار می‌روند. سمپلرها با توجه به حجمی که جابجا می‌کنند، دارای بخشی به نام تیپ (Tip) یا سرسمپلر هستند که بر روی بخش ابتدایی سمپلر (جایی که مایع را می‌کشد) قرار می‌گیرد و در واقع مایع مورد نظر دورن سرسمپلر قرار گرفته و از این طریق منتقل می‌شود. پس از اتمام جابجایی، سرسمپلر توسط دکمه اجکتور سمپلر، از آن جدا می‌شود.
انواع سمپلرها
سمپلرها بر حسب مقادیری از مایعات که می‌توانند منتقل کنند، به انواع متنوعی تقسیم‌بندی می‌شوند. در حالت کلی میکروپیپت‌ها در دو نوع ثابت و متغیر ساخته می‌شوند. میکروپیپت‌های ثابت برای جابجایی حجم مشخصی از محلول‌ها به کار می‌روند؛ در حالی که در سمپلرهای متغییر بخشی طراحی شده است که می‌توان از طریق آن میزان و حجم محلول قابل برداشت توسط سمپلر را تغییر داد. به طور معمول سمپلرها در محدوده ۰٫۲ تا ۱۰۰۰ میکرولیتر برای مقاصد مختلف ساخته می‌شوند.
از طرف دیگر میکروپیپت‌ها براساس تعداد کانال‌هایی که برای برداشت محلول‌ها دارند، می‌توانند متفاوت باشند. برخی از میکروپیپت‌ها دارای یک کانال بوده و برای کاربردهایی مانند تکنیک‌های مولکولی (PCR و Real Time PCR) مورد استفاده قرار می‌گیرند. سمپلرهای چندکانال یا مولتی چنل خود دارای دو نوع مختلف ۸ و ۱۲ کاناله هستند و برای تکنیک‌هایی که لازم است به طور همزمان تعداد زیادی محلول را جابجا کرد، مانند الایزا به کار می‌روند.
سمپلرها چگونه کار می‌کنند؟
اساس کار سمپلرها، ایجاد خلا برای مکش محلول به درون سرسمپلر است. سمپلرها این کار را با پیستونی که در بالای آن‌ها قرار دارد، انجام می‌دهند. با فشردن پیستون هوای داخل لوله بدنه سمپلر تخلیه شده و با رها کردن آن به آرامی درون آن خلایی ایجاد می‌شود که منجر به مکش محلول به درون سرسمپلر می‌شود. برای این که بهتر نحوه کار کردن سمپلرها را یاد بگیرید، باید ابتدا با بخش‌های مختلف یک سمپلر آشنا شوید.
اجزای سمپلر
با توجه به شکل، اجزا و عملکردهای مختلف هر کدام به شرح زیر است:
پیستون (Pluger)
این بخش از سمپلر برای برداشت و تخلیه مایع مورد استفاده قرار می‌گیرد، به طوری که با فشردن آن به سمت پایین مایع تخلیه شده و با بالا آمدن پیستون مایع برداشته می‌شود. این پیستون برای فشردن دارای دو مرحله است که مرحله اول برای برداشت و مرحله دوم برای تخلیه فشرده می‌شود.
خارج کننده سرسمپلر (Tip Ejector)
این دکمه در بالای بدنه سمپلر برای خارج کردن و به اصطلاح اوت کردن سرسمپلر از آن، مورد استفاده قرار می‌گیرد.
تنظیم کننده حجم (Volume Adjactment)
این بخش در سمپلرهای متغیر وجود دارد. با استفاده از یک پیچ تنظیم کننده، حجمی از مایع که می‌خواهیم برداریم را انتخاب و تنظیم می‌کنیم.
نمایشگر حجم (Volume Disply)
با تنظیم پیچ تنظیم حجم سمپلر، در قسمت پایین‌تر از پیچ می‌توان بر روی صفحه‌ای میزان حجم تنظیم شده را مشاهده کرد.
بدنه پیپت (Pipette Body)
بدنه سمپلر بخشی است که با ایجا خلا در لوله‌های درون آن، حجم مشخصی از مایعات جابجا می‌شود.
انتهای سمپلر یا سر سمپلر (Pipette Head)
بخش انتهایی سمپلر است که تیپ یا سرسمپلر بر روی آن نصب می‌شود.
انواع تیپ ها یا سرسمپلرها
سرسمپلرها در اندازه‌ها و رنگ‌های مختلف برای حجم‌های متفاوت ساخته شده‌اند. در زیر به معرفی انواع سرسمپلرها و حجم‌هایی که می‌توانند جابجا کنند، می‌پردازیم:
سرسمپلر کریستالی یا شفاف
این سرسمپلرها برای حجم‌های پایین مانند ۰٫۲ تا ۱۰ میکرولیتر مورد استفاده قرار می‌گیرد.
سرسمپلر زرد
این نوع از تیپ‌ها برای حجم‌های ۲ تا ۲۰۰ میکرولیتر به کار می‌روند.
سرسمپلر آبی
از این سرسمپلر برای حجم‌ها بالا مانند ۲۰۰ تا ۱۰۰۰میکرولیتر استفاده می‌شود.
نحوه برداشت نمونه با سمپلر
برای برداشت نمونه با استفاده از سمپلر نیاز به رعایت نکاتی است که موجب افزایش صحت و دقت نمونه‌برداری می‌شود. در این جا مراحل مختلف کار با سمپلر برای یک نمونه‌برداری دقیق را بیان می‌کنیم.
- سمپلر مناسب برای حجم نمونه‌ای که می‌خواهید انتقال دهید، انتخاب کنید. برای این کار دامنه حجمی نوشته شده بر روی سمپلر را چک کنید.
- در صورتی که سمپلر شما از نوع متغییر می باشد با چرخاندن پیچ سمپلر آن را در حجم مورد نظر خود تنظیم کنید.
- سرسمپلر یا تیپ مناسب را انتخاب کرده و در جایگاه آن بر نوک سمپلر نصب کنید. این کار را برای اطمینان از اتصال محکم سرسمپلر و سمپلر با کمی فشار انجام دهید. در انجام کارهایی که نیاز به استریل بودن دارند، باید احتیاط لازم برای عدم آلودگی سرسمپلر را رعایت کنید.
نحوه برداشتن سرسمپلر
- قبل از برداشت نمونه، پیستون سمپلر را چندین بار فشار دهید تا از کارکرد صحیح آن اطمینان حاصل کنید.
- پیش از ورود سرسمپلر به محلول نمونه، پیستون سمپلر را تا مرحله یک آن فشار دهید. در این حالت حجمی که سمپلر قادر به برداشت آن است، دقیقا برابر با حجمی است که بر روی سمپلر تنظیم شده است.
- سمپلر را از ناحیه سرسمپلر به درون محلول نمونه فرو برده و به آرامی پیستون سمپلر را رها کنید تا مایع وارد سرسمپلر شود. اگر این مرحله پیستون را با سرعت رها کنید، ممکن است حباب در سرسمپلر تشکیل شود که در نمونه‌برداری خطا ایجاد می‌کند.
- پس از رها کردن کامل پستون و برداشت نمونه، برای تخیله آن در محل مورد نظر پیستون سمپلر را به آرامی تا مرحله دوم فشار دهید. این کار باعث می‌شود تا تمام محلول نمونه از سرسمپلرخارج شود، بنابراین این روش برای افزایش دقت و صحت نمونه برداری از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.
نحوه تخلیه نمونه
بعد از اتمام کار با سمپلر، سرسمپلر با استفاده از دکمه خارج کننده تیپ، از سمپلر جدا کرده و سمپلر در محل نگهداری یا پایه سمپلر قرار دهید.
نکات مهم در هنگام کار با سمپلر
در هنگام کار با سمپلر و جابجایی نمونه باید نکاتی را رعایت کرد که علاوه بر افزایش دقت در نمونه‌برداری، در حفظ و افزایش طول عمر سمپلر هم می‌توانند موثر باشد. در زیر به برخی از این اقدامات اشاره می‌شود.
در هنگام کار با سمپلر و جابجایی نمونه باید نکاتی را رعایت کرد که علاوه بر افزایش دقت در نمونه‌برداری، در حفظ و افزایش طول عمر سمپلر هم می‌توانند موثر باشد. در زیر به برخی از این اقدامات اشاره می‌شود.
- در هنگام کار با سمپلر همیشه آن را در حالت عمودی نگه دارید.
- اگر سرسمپلر به خوبی در جایگاه آن بر روی سمپلر نصب نشده و در جای خود محکم نشود، در حجم نمونه‌برداری خطا ایجاد می‌کند.
- زمانی که مایع درون سمپلر وجود دارد، هرگز آن را بر روی میز قرار نداده یا از حالت عمودی خارج نکنید، زیرا این کار موجب ورود مایع به درون فضای داخلی سمپلر شده و امکان آلودگی در نمونه‌برداری و خرابی سمپلر را افزایش می‌دهد.
- هیچگاه پیستون سمپلر را درون ظرف نمونه فشار ندهید، زیرا موجب برداشت حجم ناصحیح و ایجاد حباب در نمونه می‌شود.
- در هنگام جابجایی نمونه به ظرف مورد نظر، برای اطمینان از تخیله کامل آن، نوک سرسمپلر را با زاویه ۴۰ درجه به دیواره ظرف بچسبانید.
در هنگام کار با سمپلر و جابجایی نمونه باید نکاتی را رعایت کرد که علاوه بر افزایش دقت در نمونه‌برداری، در حفظ و افزایش طول عمر سمپلر هم می‌توانند موثر باشد. در زیر به برخی از این اقدامات اشاره می‌شود.
- در هنگام کار با سمپلر همیشه آن را به حالت عمود نگه دارید.
- اگر سرسمپلر به خوبی در جایگاه آن بر روی سمپلر نصب نشده و در جای خود محکم نشود، در حجم نمونه‌برداری خطا ایجاد می‌کند.
- زمانی که مایع درون سمپلر وجود دارد، هرگز آن را بر روی میز قرار نداده یا از حالت عمودی خارج نکنید، زیرا این کار موجب ورود مایع به درون فضای داخلی سمپلر شده و امکان آلودگی در نمونه‌برداری و خرابی سمپلر را افزایش می‌دهد.
- هیچگاه پیستون سمپلر را درون ظرف نمونه فشار ندهید، زیرا موجب برداشت حجم ناصحیح و ایجاد حباب در نمونه می‌شود.
- در هنگام جابجایی نمونه به ظرف مورد نظر، برای اطمینان از تخیله کامل آن، نوک سرسمپلر را با زاویه ۴۰ درجه به دیواره ظرف بچسبانید.
چسباندن نوک سرسمپلر با زاویه ۴۰ درجه به دیواره ظرف برای تخلیه کامل نمونه
- بعد از تخلیه نمونه در ظرف جدید، پیستون فشرده شده سمپلر را خارج از نمونه رها کنید تا از ورود مجدد نمونه به سرسمپلر جلوگیری شود.
- در کار با سمپلرهای متغییر هیچگاه آن‌ها را بر روی حجمی خارج از دامنه سمپلر قرار دهید. این کار باعث خارج شدن سمپلر از حالت کالیبره شده و موجب کاهش عمر آن می‌شود.
- در کار با نمونه‌های مختلف باید به این نکته توجه کرد که اختلاف دما بین سرسمپلر و نمونه باعث ایجاد خطا در نمونه‌برداری می‌شود.
- برای جابجایی نمونه‌هایی که ویسکوزیته بالایی دارند، فشردن و رهاسازی پیستون سمپلر باید آهسته‌تر از نمونه‌های دیگر انجام گیرد تا تمام حجم مورد نظر به دقت انتقال یابد.
- تمام سمپلرهای آزمایشگاه باید به صورت دوره‌ای مورد کالیبراسیون قرار بگیرند.